3POSTw.jpg)
 |
MGNREGA याचा उद्देश गरीब आणि बेरोजगार ग्रामीण कुटुंबांना रोजगार उपलब्ध करून देणे आहे.
मनरेगा म्हणजे काय ? MGNREGA
- पूर्ण नावः महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी योजना (MGNREGA)
- सुरुवातः 2 फेब्रुवारी 2006 रोजी
- कायद्यानुसारः मनरेगा हा भारत सरकारचा कायदेशीर हक्काचा कार्यक्रम आहे, जो "MGNREGA Act, 2005" अंतर्गत लागू केला जातो.
- उद्दिष्टः ग्रामीण भागातील कोणत्याही इच्छुक कुटुंबाला दरवर्षी 100 दिवसांचे मजुरीवर आधारित काम हमीने देणे.
कोण पात्र आहे?
- ज्याचे गावात रहिवासी कार्ड (BPL किंवा सामान्य) आहे.
- ज्याचे वय 18 वषपिक्षा जास्त आहे.
- ज्यांना शारीरिक काम करण्याची तयारी आहे.
- नोकरी कार्ड (Job Card) असणे आवश्यक.
Job Card म्हणजे काय?
- हा एक सरकारी ओळखपत्र आहे.
- यात कुटुंबातील काम करू इच्छिणाऱ्या सदस्यांची नावे असतात.
- नोकरी कार्ड नसल्यास, ग्रामपंचायतीमध्ये अर्ज करून मिळवता येतो (निःशुल्क).
- यावर कामाचे नोंद, हजेरी, मिळालेले वेतन इत्यादी तपशील असतात.
कोणती कामं मनरेगांतर्गत मिळतात ?
1 शेततळ्यांचे खोदकाम2 नाला बांधणे / दुरुस्ती
3 वृक्षारोपण
4 शेतसिंचनाचे काम
5 रस्ता मुरूमीकरण (कच्चे रस्ते)
6 सांडपाण्याचा निचरा
7 जलसंधारण
8 पाणंद रस्ते
9 कंपोस्ट खड्डे
10 ग्रामपंचायत कार्यालयाची बांधकामे इ.
मजुरी आणि पेमेंट
- महाराष्ट्रात सध्या (2024-25) मनरेगाची दरदिवस मजुरी ₹280 ते ₹320 दरम्यान आहे.
- पैसे बँक खात्यावर थेट जमा होतात (Direct Benefit Transfer).
- काम झाल्यानंतर 15 दिवसांत पेमेंट देणे बंधनकारक आहे.
मनरेगाचे मुख्य अधिकार आणि हमी
- 15 दिवसांच्या आत काम मिळाले नाही तर बेरोजगारी भत्ता मिळतो.
- ठराविक दराने कामाचे पैसे.
- हजेरी, पेमेंट आणि नोंदी खुले ठेवणे.
- ग्रामसेवक, BDO, जिल्हाधिकारी, लोकशाही दिन, टोल फ्री क्रमांक.
अंमलबजावणी कोण करते?
- ग्रामपंचायत - कामाचे निवड, हजेरी ठेवणे.
- ग्रामसेवक/तलाठी - देखरेख.
- ब्लॉक डेव्हलपमेंट ऑफिसर (BDO) - प्रगतीचा आढावा.
- जिल्हाधिकारी/CEO ZP - निधी वितरण व नियंत्रण.
मनरेगा बद्दल ऑनलाइन माहिती
- | वेबसाईट: nrega.nic.in
- | तुम्ही तुमचे Job Card नंबर टाकून कामाचा तपशील, मिळालेली रक्कम, हजेरी रिपोर्ट, गावाची कामं, बजेट इ. पाहू शकता.
- मनरेगामधील गैरप्रकार / समस्या
- बनावट हजेरी.
पैसे वेळेवर न मिळणे.
काही "नावे" काम न करता पैसे मिळवतात.ग्रामपंचायतीच्या भ्रष्ट कारभारामुळे कामाची निवड चुकीची होते.
मनरेगा अंतर्गत काम कसे सुरू होते ?
- | ग्रामसभेत कामाचा प्रस्ताव ठरतो (उदा. नाला खोदणे).
- ग्रामपंचायत प्रस्ताव तहसील/BDO कडे पाठवते.
- | काम मंजूर झाले की Job Card धारकांना बोलावले जाते.
- मजुरी आणि सामग्रीचा अंदाज (Estimate) तयार होतो.
- | काम सुरू - हजेरी, मस्टर रोल, फोटो नोंदी आवश्यक.
- काम झाल्यावर मोजणी व नोंदींची पडताळणी होते.
- | पैसे DBT द्वारे मजुराच्या खात्यात.
महत्वाचे हेल्पलाईन नंबर
MGNREGA टोल फ्री: 1800-111-555महाराष्ट्र राज्य स्तर तक्रार अधिकारीः जिल्हा पंचायत / तहसील कार्यालय.
मनरेगाशी संबंधित महत्वाचे कायदे आणि नियम
MGNREGA Act, 2005 हा कायदा भारतात प्रथमच ग्रामीण रोजगारावर कायदेशीर हक्क देतो.- 1 Section 3 (1): प्रत्येक घराला वर्षाकाठी 100 दिवस मजुरीचे काम देण्याची हमी.
- 2 Section 6: केंद्र सरकार मजुरीचा दर ठरवते.
- 3 Schedule I & II: कामाचे स्वरूप, मजुरी आणि मटेरियल रेशो इ. सांगतात.
